Jelito grube: okrężnica | kątnica | esica | odbytnica

» Początkowym odcinkiem jelita grubego jest kątnica. W dolnej części kątnicy znajduje się wyrostek robaczkowy, zawierający liczne skupiska tkanki limfatycznej. Na jej przyśrodkowej ścianie znajduje się ujście jelita krętego, uformowane przez dwa fałdy ściany jelita zwane zastawką Bauchina. W dalszym przebiegu wyróżniamy okrężnicę wstępującą, okrężnicę poprzeczną, okrężnicę zstępującą, esicę, następnie odbytnicę i kanał odbytu.

» Charakterystyczną cechą jelita grubego jest występowanie fałdów półksiężycowatych, haustracji (fizjologicznych uwypukleń), taśm oraz przyczepków sieciowych, które są wypustkami wypełnionymi tkanką tłuszczową. Przyczepki sieciowe są przyczepione do taśmy wolnej i sieciowej. Taśmy są zgrubieniami warstwy podłużnej błony mięśniowej. Przebiegają od kątnicy do dystalnego (dalszego) odcinka esicy, gdzie zaczynają tworzyć podłużną warstwę błony mięśniowej, obejmującą cały obwód odbytnicy.

Światło jelita grubego najszersze w kątnicy, stopniowo zmniejsza swą średnicę w przebiegu, aż do końcowego odcinka esicy. Następnie poszerza się tworząc bańkę odbytnicy, by w końcu ostatecznie przejść w wąski kanał odbytu.

Okrężnica wstępująca rozpoczyna się na poziomie zastawki Bauchina i przebiega w kierunku dolnej powierzchni prawego płata wątroby, gdzie zagina się przyśrodkowo i tworzy zagięcie wątrobowe.
Okrężnica poprzeczna jest najdłuższym odcinkiem jelita grubego. Rozpoczyna się od zagięcia wątrobowego, a kończy tworząc zagięcie śledzionowe.
Okrężnica zstępująca znajduje się pomiędzy zagięciem śledzionowym, a esicą. Leży poza błoną wyścielającą jamę brzuszną (błona otrzewna) i nie posiada krezki (narządu stabilizującego).
Okrężnica esowata stanowi odcinek między okrężnicą zstępującą, a odbytnicą. Znajduje się w lewym dole biodrowym i kończy na wysokości promontorium (uwypuklenia kręgosłupa wewnątrz miednicy).
Esica ma długą szeroką krezkę, umożliwiającą znaczną ruchomość, z czym wiąże się duże ryzyko skrętu i wywołania niedrożności jelit.

**Odbytnica | zwieracz | odbyt (z łac. anus)**

W okolicy przejścia odbytnicy w kanał odbytu, powyżej linii zębatej – znajduje się 6-14-stu podłużnych fałd śluzówki (kolumny Morganiego). Pomiędzy nimi, w dolnej części zlokalizowane są uchyłkowate zagłębienia błony śluzowej zwane kryptami. To miejsce tworzenia się stanu zapalnego, ropni oraz przetok.

» Odbytnica jest odcinkiem jelita grubego, zlokalizowanym między esicą a kanałem odbytu. Znajduje się z przodu na poziomie kości krzyżowej. Do przodu od odbytnicy zlokalizowana jest u kobiety szyjka macicy i tylna ściana pochwy. Natomiast u mężczyzny pęcherz moczowy, nasieniowody i gruczoł krokowy (prostata = stercz ). Odbytnica nie posiada taśm, haustracji (fizjologicznych uwypukleń) i przyczepków sieciowych. Błona śluzowa odbytnicy jest pokryta nabłonkiem walcowatym.
W okolicy przejścia odbytnicy w kanał odbytu, powyżej linii zębatej – znajduje się 6-14-stu podłużnych fałd śluzówki (kolumny Morganiego). Pomiędzy nimi, w dolnej części zlokalizowane są uchyłkowate zagłębienia błony śluzowej zwane kryptami. To miejsce tworzenia się stanu zapalnego, ropni oraz przetok.

» Połączenie pomiędzy odbytnicą, a kanałem odbytu znajduje się przy zagięciu kroczowym i tworzy kąt anorektalny (jego ramiona tworzą odbyt i odbytnica).

» Kanał odbytu jest końcowym odcinkiem jelita grubego. Miejsce połączenia odbytnicy i kanału odbytu jest wyczuwalne w badaniu per rectum jako okrężne zgrubienie, zwane pierścieniem anorektalnym. Linia zębata dzieli kanał odbytu na część górną i dolną, jest też miejscem przejścia endodermy w ektodermę (czyli skóry w nabłonek). Linia zębata, stanowi również granicę unerwienia i unaczynienia.
Jelito powyżej linii zębatej jest unerwione zarówno przywspółczulnie jak i współczulnie (część autonomicznego układu nerwowego – układ wegetatywny). Poniżej linii zębatej jelito posiada wyłącznie włókna nerwowe przywspółczulne. Kanał odbytu kończy się otworem odbytowym, który jest otoczony częścią podskórną i powierzchowną mięśnia zwieracza zewnętrznego odbytu. Wokół kanału odbytu znajduje się 3-10-ciu gruczołów odbytniczych, zlokalizowanych (w większości) w jego przedniej części. Gruczoły odbytnicze uchodzą do krypt na wysokości linii zębatej.

Mięśnie dna miednicy

Dno miednicy jest utworzone przez przeponę miedniczną, której budowa jest tożsama dla kobiet i mężczyzn.

Mięsień dźwigacz odbytu stanowi podstawową część przepony miednicznej. Jest masywnym symetrycznym mięśniem, utworzonym przez cztery mięśnie poprzecznie prążkowane, które są unerwione przez nerw sromowy oraz gałązki nerwu guzicznego.
Mięsień łonowo-odbytniczy rozpoczyna się na dolnej gałęzi kości łonowej, bocznie od spojenia łonowego i biegnie ku tyłowi i dołowi. Dochodzi do przedniej i bocznej ściany odbytnicy, obejmując łukowato od tyłu zagięcie kroczowe odbytnicy.
Mięsień biodrowo-guziczny biegnie od guza kulszowego, kieruje się ku tyłowi, omija od boku odbytnicę i dochodzi do przedniej powierzchni kości guzicznej oraz dwóch dolnych segmentów kości krzyżowej.
Mięsień łonowo-guziczny ma swój przyczep na tylnej powierzchni kości łonowej oraz na przedniej powierzchni powięzi zasłonowej i przyczepia się do środka mięśnia ścięgnistego krocza, do mięśnia zwieracza odbytu oraz kości guzicznej.
Więzadło odbytniczo-guziczne, to miejsce krzyżowania się włókien mięśni łonowo-guzicznych znajdujące się pomiędzy odbytem, a kością guziczną. Włókna obydwu mięśni łonowo-guzicznych łącząc się ze sobą tworzą tzw. wrota mięśnia dźwigacza odbytu. Jest to eliptyczny otwór, przez który przechodzi odbytnica oraz cewka moczowa, żyła grzbietowa prącia u mężczyzn, a u kobiet cewka moczowa i pochwa. W tym miejscu znajdują się również symetryczne mięśnie poprzeczne powierzchowne krocza oraz górna i dolna część powięzi przepony moczowo-płciowej.
Mięsień poprzeczny głęboki krocza jest rozpięty między dolnymi gałęziami kości łonowych oraz gałęziami kości kulszowych. Sięga do guza kulszowego, wytwarza u mężczyzn mięsień zwieracz zewnętrzny cewki moczowej, a u kobiet mięsień zwieracz cewki moczowej i pochwy.
Mięsień poprzeczny powierzchowny krocza biegnie od przyśrodkowej powierzchni guza kulszowego do środka mięśnia ścięgnistego przepony.
Mięsień zwieracz wewnętrzny odbytu jest mięśniem gładkim, utworzonym przez końcowy odcinek warstwy okrężnej błony mięśniowej odbytnicy.
Mięsień zwieracz zewnętrzny odbytu jest mięśniem poprzecznie prążkowanym, biegnącym okrężnie wokół odbytu. Wewnętrzne włókna mięśnia łączą się z włóknami mięśnia łonowo-odbytniczego, który stanowi część składową dźwigacza odbytu.

Naczynia krwionośne | hemoroidy

Żyły odbytnicze biorą swój początek w splotach tętniczo-żylnych odbytu. Splot żylny zewnętrzny jest położony wokół kanału odbytu poniżej linii zębatej. Splot żylny wewnętrzny jest położony w przestrzeni podśluzówkowej i znajduje się ponad linią zębatą. Żyły splotu wewnętrznego wytwarzają bańkowate uwypuklenia – kłębki żylne, znajdujące się u podstawy kolumn Morganiego oraz łączą się za pośrednictwem drobnych gałązek z żyłami splotu zewnętrznego. Dolna część odbytnicy jest otoczona naczyniami żylnymi splotu okołoodbytniczego. Naczynia żylne splotów: wewnętrznego i zewnętrznego są źródłem powstawania guzków krwawniczych (hemoroidów = żylaków odbytu), ponadto stanowią zespolenie między układem żyły wrotnej oraz żyły głównej dolnej.

Nerwy | C8-Th | L2-L3 | S2-S5

» Unerwienie jelita grubego pochodzi z układu autonomicznego (to układ współczulny i przywspółczulny). Włókna nerwowe mają swój początek w ośrodkach znajdujących się w rogach bocznych rdzenia kręgowego (odcinek od kręgosłupa szyjnego po lędźwiowy – C8-Th1 i L2-L3). Włókna z segmentów krzyżowych zaopatrują jelito do wysokości zagięcia śledzionowego. Do tego miejsca dochodzą również włókna nerwu błędnego (najdłuższego nerwu czaszkowego).

» Biegnące drogą naczyń krwionośnych włókna unerwiają kątnicę, okrężnicę wstępującą i większą część poprzecznicy. Nerwy przywspółczulne pobudzają perystaltykę, wydzielanie jelitowe oraz powodują rozluźnienie zastawki krętniczo-kątniczej. Odbytnica i kanał odbytu są unerwione przez włókna współczulne, przywspółczulne oraz czuciowo przez gałęzie nerwu sromowego. Unerwienie współczulne pochodzi z segmentów L1-L3, włókna współczulne drogą nerwów trzewnych – lędźwiowych dochodzą do zwoju aortalnego i tworzą splot podbrzuszny dolny. Następnie jako parzyste nerwy podbrzuszne dochodzą do górnej części odbytnicy. Unerwienie przywspółczulne pochodzi z segmentów S2-S4 (nerw sromowy). Włókna te są prowadzone drogą nerwów miednicznych, które po połączeniu z włóknami współczulnymi tworzą zwoje miedniczne zlokalizowane na bocznej ścianie odbytnicy.

» Nerwy z tych zwojów biegną wzdłuż tętnic odbytniczych. Tworzą odpowiednio: splot odbytniczy górny oraz parzyste sploty odbytnicze środkowe i dolne. Włókna nerwu sromowego pochodzą z segmentów S2-S4 rdzenia kręgowego i unerwiają mięsień zwieracz zewnętrzny, ściany kanału odbytu, oddają włókna czuciowe do skóry odbytu oraz zaopatrują część krzyżową mięśnia dźwigacza odbytu. Unerwienie części miednicznej dźwigacza odbytu jest prowadzone nerwami pochodzącymi z segmentów S3-S5.

Układ limfatyczny | węzły chłonne

Limfa, czyli chłonka odpływa z okrężnicy kolejno do czterech grup węzłów chłonnych, które mają znaczący wpływ na układ immunologiczny.

Pierwsza grupa węzłów chłonnych zlokalizowana jest bezpośrednio na ścianie okrężnicy i odbytnicy, drugą stanowią skupiska węzłów chłonnych znajdujących się w krezce (blisko ściany jelita). Zaliczamy do nich węzły chłonne przyokrężnicze, węzły chłonne okrężnicze prawe, środkowe i lewe oraz węzły chłonne przyodbytnicze zwane też odbytowo-odbytniczymi.
Kolejna grupa węzłów i naczyń chłonnych położona jest wzdłuż przebiegu głównych naczyń okrężnicy. Stanowią ją węzły i naczynia chłonne krętniczo-kątnicze węzły i naczynia chłonne położone wzdłuż pni tętnicy okrężniczej prawej, środkowej i lewej oraz tętnicy krezkowej dolnej. Tętnica ta odbiera chłonkę z zakresu części dystalnej (bliższej) okrężnicy zstępującej, esicy i części proksymalnej (dalszej) odbytnicy. Ostatnią grupę tworzą węzły głównie zlokalizowane pozaotrzewnowo, położone głównie wzdłuż aorty, żyły głównej dolnej oraz naczyń biodrowych.
Węzły chłonne aortalne boczne, przedaortalne, zaaortalne odprowadzają chłonkę do węzłów chłonnych lędźwiowych lewych – umiejscowionych wzdłuż aorty brzusznej. Do węzłów chłonnych ledźwiowych prawych, zlokalizowanych wzdłuż żyły głównej dolnej doprowadzana jest chłonka (limfa) z węzłów głównych bocznych oraz zlokalizowanych przed i za żyłą główną dolną. Limfa z węzłów chłonnych lędźwiowych lewych i prawych odpływa do odpowiednich pni lędźwiowych.
Węzły chłonne biodrowe wspólne – przebiegają wzdłuż naczyń biodrowych wewnętrznych, stanowią filtr drugiego stopnia dla narządów miednicy i odprowadzają limfę drogą pni lędźwiowych.
Węzły chłonne pachwinowe powierzchowne, położone na powięzi szerokiej – zbierają chłonkę z okolicy odbytu. Ich drogę odpływu stanowią węzły biodrowe zewnętrzne.

Zapraszam na wizytę
Marcin Nowak

Udostępnij poprzez:

Chirurg Proktolog Kraków – dr n. med. Marcin Nowak