Anatomia okrężnicy i odbytu

Jelito grube: okrężnica | kątnica | esica | odbytnica

okrężnica

 

» Początkowym odcinkiem jelita grubego jest kątnica. W dolnej części kątnicy znajduje się wyrostek robaczkowy, zawierający liczne skupiska tkanki limfatycznej. Na jej przyśrodkowej ścianie znajduje się ujście jelita krętego, uformowane przez dwa fałdy ściany jelita zwane zastawką Bauchina. W dalszym przebiegu wyróżniamy okrężnicę wstępującą, okrężnicę poprzeczną, okrężnicę zstępującą, esicę, następnie odbytnicę  i kanał odbytu.

» Charakterystyczną cechą jelita grubego jest występowanie fałdów półksiężycowatych, haustracji (fizjologicznych uwypukleń), taśm oraz przyczepków sieciowych, które są wypustkami wypełnionymi tkanką tłuszczową. Przyczepki sieciowe są przyczepione do taśmy wolnej i sieciowej. Taśmy są zgrubieniami warstwy podłużnej błony mięśniowej. Przebiegają od kątnicy do dystalnego (dalszego) odcinka esicy, gdzie zaczynają tworzyć podłużną warstwę błony mięśniowej, obejmującą cały obwód odbytnicy.

Światło jelita grubego najszersze w kątnicy, stopniowo zmniejsza swą średnicę w przebiegu, aż do końcowego odcinka esicy. Następnie poszerza się tworząc bańkę odbytnicy, by w końcu ostatecznie przejść w wąski kanał odbytu.

  • Okrężnica wstępująca rozpoczyna się na poziomie zastawki Bauchina i przebiega w kierunku dolnej powierzchni prawego płata wątroby, gdzie zagina się przyśrodkowo i tworzy zagięcie wątrobowe.
  • Okrężnica poprzeczna jest najdłuższym odcinkiem jelita grubego. Rozpoczyna się od zagięcia wątrobowego, a kończy tworząc zagięcie śledzionowe.
  • Okrężnica zstępująca znajduje się pomiędzy zagięciem śledzionowym, a esicą. Leży poza błoną wyścielającą jamę brzuszną (błona otrzewna) i nie posiada krezki (narządu stabilizującego).
  • Okrężnica esowata stanowi odcinek między okrężnicą zstępującą, a odbytnicą. Znajduje się w lewym dole biodrowym i kończy na wysokości promontorium (uwypuklenia kręgosłupa wewnątrz miednicy).
  • Esica ma długą szeroką krezkę, umożliwiającą znaczną ruchomość, z czym wiąże się duże ryzyko skrętu i wywołania niedrożności jelit.

Odbytnica | zwieracz | odbyt (z łac. anus)

odbytnica

 

» Odbytnica jest odcinkiem jelita grubego, zlokalizowanym między esicą a kanałem odbytu. Znajduje się z przodu na poziomie kości krzyżowej. Do przodu od odbytnicy zlokalizowana jest u kobiety szyjka macicy i tylna ściana pochwy. Natomiast u mężczyzny pęcherz moczowy, nasieniowody i gruczoł krokowy (prostata = stercz ). Odbytnica nie posiada taśm, haustracji (fizjologicznych uwypukleń) i przyczepków sieciowych. Błona śluzowa odbytnicy jest pokryta nabłonkiem walcowatym.

W okolicy przejścia odbytnicy w kanał odbytu, powyżej linii zębatej – znajduje się 6-14-stu podłużnych fałd śluzówki (kolumny Morganiego). Pomiędzy nimi, w dolnej części zlokalizowane są uchyłkowate zagłębienia błony śluzowej zwane kryptami. To miejsce tworzenia się stanu zapalnego, ropni oraz przetok.

» Odbytnica jest odcinkiem jelita grubego, zlokalizowanym między esicą a kanałem odbytu. Znajduje się z przodu na poziomie kości krzyżowej. Do przodu od odbytnicy zlokalizowana jest u kobiety szyjka macicy i tylna ściana pochwy. Natomiast u mężczyzny pęcherz moczowy, nasieniowody i gruczoł krokowy (prostata = stercz ). Odbytnica nie posiada taśm, haustracji (fizjologicznych uwypukleń) i przyczepków sieciowych. Błona śluzowa odbytnicy jest pokryta nabłonkiem walcowatym.
W okolicy przejścia odbytnicy w kanał odbytu, powyżej linii zębatej – znajduje się 6-14-stu podłużnych fałd śluzówki (kolumny Morganiego). Pomiędzy nimi, w dolnej części zlokalizowane są uchyłkowate zagłębienia błony śluzowej zwane kryptami. To miejsce tworzenia się stanu zapalnego, ropni oraz przetok.

» Połączenie pomiędzy odbytnicą, a kanałem odbytu znajduje się przy zagięciu kroczowym i tworzy kąt anorektalny (jego ramiona tworzą odbyt i odbytnica).

» Kanał odbytu jest końcowym odcinkiem jelita grubego. Miejsce połączenia odbytnicy i kanału odbytu jest wyczuwalne w badaniu per rectum jako okrężne zgrubienie, zwane pierścieniem anorektalnym. Linia zębata dzieli kanał odbytu na część górną i dolną, jest też miejscem przejścia endodermy w ektodermę (czyli skóry w nabłonek). Linia zębata, stanowi również granicę unerwienia i unaczynienia.
Jelito powyżej linii zębatej jest unerwione zarówno przywspółczulnie jak i współczulnie (część autonomicznego układu nerwowego – układ wegetatywny). Poniżej linii zębatej jelito posiada wyłącznie włókna nerwowe przywspółczulne. Kanał odbytu kończy się otworem odbytowym, który jest otoczony częścią podskórną i powierzchowną mięśnia zwieracza zewnętrznego odbytu. Wokół kanału odbytu znajduje się 3-10-ciu gruczołów odbytniczych, zlokalizowanych (w większości) w jego przedniej części. Gruczoły odbytnicze uchodzą do krypt na wysokości linii zębatej.

Mięśnie dna miednicy

Dno miednicy jest utworzone przez przeponę miedniczną, której budowa jest tożsama dla kobiet i mężczyzn.

  • Mięsień dźwigacz odbytu stanowi podstawową część przepony miednicznej. Jest masywnym symetrycznym mięśniem, utworzonym przez cztery mięśnie poprzecznie prążkowane, które są unerwione przez nerw sromowy oraz gałązki nerwu guzicznego.
  • Mięsień łonowo-odbytniczy rozpoczyna się na dolnej gałęzi kości łonowej, bocznie od spojenia łonowego i biegnie ku tyłowi i dołowi. Dochodzi do przedniej i bocznej ściany odbytnicy, obejmując łukowato od tyłu zagięcie kroczowe odbytnicy.
  • Mięsień biodrowo-guziczny biegnie od guza kulszowego, kieruje się ku tyłowi, omija od boku odbytnicę i dochodzi do przedniej powierzchni kości guzicznej oraz dwóch dolnych segmentów kości krzyżowej.
  • Mięsień łonowo-guziczny ma swój przyczep na tylnej powierzchni kości łonowej oraz na przedniej powierzchni powięzi zasłonowej i przyczepia się do środka mięśnia ścięgnistego krocza, do mięśnia zwieracza odbytu oraz kości guzicznej.
  • Więzadło odbytniczo-guziczne, to miejsce krzyżowania się włókien mięśni łonowo-guzicznych znajdujące się pomiędzy odbytem, a kością guziczną. Włókna obydwu mięśni łonowo-guzicznych łącząc się ze sobą tworzą tzw. wrota mięśnia dźwigacza odbytu. Jest to eliptyczny otwór, przez który przechodzi odbytnica oraz cewka moczowa, żyła grzbietowa prącia u mężczyzn, a u kobiet cewka moczowa i pochwa. W tym miejscu znajdują się również symetryczne mięśnie poprzeczne powierzchowne krocza oraz górna i dolna część powięzi przepony moczowo-płciowej.
  • Mięsień poprzeczny głęboki krocza jest rozpięty między dolnymi gałęziami kości łonowych oraz gałęziami kości kulszowych. Sięga do guza kulszowego, wytwarza u mężczyzn mięsień zwieracz zewnętrzny cewki moczowej, a u kobiet mięsień zwieracz cewki moczowej i pochwy.
  • Mięsień poprzeczny powierzchowny krocza biegnie od przyśrodkowej powierzchni guza kulszowego do środka mięśnia ścięgnistego przepony.
  • Mięsień zwieracz wewnętrzny odbytu jest mięśniem gładkim, utworzonym przez końcowy odcinek warstwy okrężnej błony mięśniowej odbytnicy.
  • Mięsień zwieracz zewnętrzny odbytu jest mięśniem poprzecznie prążkowanym, biegnącym okrężnie wokół odbytu. Wewnętrzne włókna mięśnia łączą się z włóknami mięśnia łonowo-odbytniczego, który stanowi część składową dźwigacza odbytu.

Naczynia krwionośne | hemoroidy

Żyły odbytnicze biorą swój początek w splotach tętniczo-żylnych odbytu. Splot żylny zewnętrzny jest położony wokół kanału odbytu poniżej linii zębatej. Splot żylny wewnętrzny jest położony w przestrzeni podśluzówkowej i znajduje się ponad linią zębatą. Żyły splotu wewnętrznego wytwarzają bańkowate uwypuklenia – kłębki żylne, znajdujące się u podstawy kolumn Morganiego oraz łączą się za pośrednictwem drobnych gałązek z żyłami splotu zewnętrznego. Dolna część odbytnicy jest otoczona naczyniami żylnymi splotu okołoodbytniczego. Naczynia żylne splotów: wewnętrznego i zewnętrznego są źródłem powstawania guzków krwawniczych (hemoroidów = żylaków odbytu), ponadto stanowią zespolenie między układem żyły wrotnej oraz żyły głównej dolnej.

Nerwy | C8-Th | L2-L3 | S2-S5

» Unerwienie jelita grubego pochodzi z układu autonomicznego (to układ współczulny i przywspółczulny). Włókna nerwowe mają swój początek w ośrodkach znajdujących się w rogach bocznych rdzenia kręgowego (odcinek od kręgosłupa szyjnego po lędźwiowy – C8-Th1 i L2-L3). Włókna z segmentów krzyżowych zaopatrują jelito do wysokości zagięcia śledzionowego. Do tego miejsca dochodzą również włókna nerwu błędnego (najdłuższego nerwu czaszkowego).

» Biegnące drogą naczyń krwionośnych włókna unerwiają kątnicę, okrężnicę wstępującą i większą część poprzecznicy. Nerwy przywspółczulne pobudzają perystaltykę, wydzielanie jelitowe oraz powodują rozluźnienie zastawki krętniczo-kątniczej. Odbytnica i kanał odbytu są unerwione przez włókna współczulne, przywspółczulne oraz czuciowo przez gałęzie nerwu sromowego. Unerwienie współczulne pochodzi z segmentów L1-L3, włókna współczulne drogą nerwów trzewnych – lędźwiowych dochodzą do zwoju aortalnego i tworzą splot podbrzuszny dolny. Następnie jako parzyste nerwy podbrzuszne dochodzą do górnej części odbytnicy. Unerwienie przywspółczulne pochodzi z segmentów S2-S4 (nerw sromowy). Włókna te są prowadzone drogą nerwów miednicznych, które po połączeniu z włóknami współczulnymi tworzą zwoje miedniczne zlokalizowane na bocznej ścianie odbytnicy.

» Nerwy z tych zwojów biegną wzdłuż tętnic odbytniczych. Tworzą odpowiednio: splot odbytniczy górny oraz parzyste sploty odbytnicze środkowe i dolne. Włókna nerwu sromowego pochodzą z segmentów S2-S4 rdzenia kręgowego i unerwiają mięsień zwieracz zewnętrzny, ściany kanału odbytu, oddają włókna czuciowe do skóry odbytu oraz zaopatrują część krzyżową mięśnia dźwigacza odbytu. Unerwienie części miednicznej dźwigacza odbytu jest prowadzone nerwami pochodzącymi z segmentów S3-S5.

Układ limfatyczny | węzły chłonne

Limfa, czyli chłonka odpływa z okrężnicy kolejno do czterech grup węzłów chłonnych, które mają znaczący wpływ na układ immunologiczny.

  • Pierwsza grupa węzłów chłonnych zlokalizowana jest bezpośrednio na ścianie okrężnicy i odbytnicy, drugą stanowią skupiska węzłów chłonnych znajdujących się w krezce (blisko ściany jelita). Zaliczamy do nich węzły chłonne przyokrężnicze, węzły chłonne okrężnicze prawe, środkowe i lewe oraz węzły chłonne przyodbytnicze zwane też odbytowo-odbytniczymi.
  • Kolejna grupa węzłów i naczyń chłonnych położona jest wzdłuż przebiegu głównych naczyń okrężnicy. Stanowią ją węzły i naczynia chłonne krętniczo-kątnicze węzły i naczynia chłonne położone wzdłuż pni tętnicy okrężniczej prawej, środkowej i lewej oraz tętnicy krezkowej dolnej. Tętnica ta odbiera chłonkę z zakresu części dystalnej (bliższej) okrężnicy zstępującej, esicy i części proksymalnej (dalszej) odbytnicy. Ostatnią grupę tworzą węzły głównie zlokalizowane pozaotrzewnowo, położone głównie wzdłuż aorty, żyły głównej dolnej oraz naczyń biodrowych.
  • Węzły chłonne aortalne boczne, przedaortalne, zaaortalne odprowadzają chłonkę do węzłów chłonnych lędźwiowych lewych – umiejscowionych wzdłuż aorty brzusznej. Do węzłów chłonnych ledźwiowych prawych, zlokalizowanych wzdłuż żyły głównej dolnej doprowadzana jest chłonka (limfa) z węzłów głównych bocznych oraz zlokalizowanych przed i za żyłą główną dolną. Limfa z węzłów chłonnych lędźwiowych lewych i prawych odpływa do odpowiednich pni lędźwiowych.
  • Węzły chłonne biodrowe wspólne – przebiegają wzdłuż naczyń biodrowych wewnętrznych, stanowią filtr drugiego stopnia dla narządów miednicy i odprowadzają limfę drogą pni lędźwiowych.
  • Węzły chłonne pachwinowe powierzchowne, położone na powięzi szerokiej – zbierają chłonkę z okolicy odbytu. Ich drogę odpływu stanowią węzły biodrowe zewnętrzne.
Udostępnij poprzez:

© dr n. med. Marcin Nowak CHIRURG | PROKTOLOG
    Specjalistyczny gabinet diagnostyczno-zabiegowy
    INFOSEM

Skip to content